فرمالیسم در اشعار شفیعی کدکنی و بدر شاکر السیاب

ادبیات جهان در طول تاریخ با حوزه های نقدی متفاوتی روبرو بوده است که هر کدام در صدد رونمایی های جدیدی از زیبایی های ادبیات بودند. قرن بیستم شاهد رویکردی در نقد ادبی است که بنیان گذاران آن برای کشف زیبایی های هنر، تنها از منظر شکل و فرم به آن می پرداختند و به عنوان « فرمالیست » نامگذاری شدند. فرمالیست ها معتقد بودند که مفاهیم و معانی جدیدی خلق نمی شود و این امر باعث می شود غبار عادت بر روی این مفاهیم بنشیند و این خودکارشدگی، نوعی نابینایی ذهنی در مخاطب ایجاد می کند. از این رو کار هنر را زدودن این خودکارشدگی می دانستند و بحث آشنایی زدایی را مطرح کردند. به اعتقاد ایشان خروج از زبان معمول و غریب سازی عبارات باعث آفرینش شعر می شود به این ترتیب تکنیک ها و شگردهایی که شاعران برای عادت ستیزی به کار می برند موضوع مطالعات ادبی خود قرار دادند. در نظر اینان، آشنایی زدایی به دو شکل هنجارگریزی و قاعده افزایی امکان می یابد. در این پژوهش سعی شده است با بررسی آثار شفیعی کدکنی، شاعر معاصر ادبیات فارسی و بدرشاکر السیاب، شاعر معاصر عربی عواملی که باعث برجسته سازی زبان شعری این شاعران شده، با روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گیرد. نتایج این پژوهش بیانگر این است که این شاعران با بهره گیری از ترفندهای هنجارگریزی و قاعده افزایی، به زیبایی و پویایی سخن خود افزوده اند و باعث توجه دو چندان مخاطب به متن شده اند. همچنین می توان گفت، این دو شاعر از تکنیک ها و شگردهای همسانی برای نا آشنا کردن زبان شعری خود استفاده کرده اند و در این راستا از موسیقی و آهنگین کردن کلام، در زبان شعر خود غافل نبوده اند.